De leefbaarheid staat in sommige delen van het land onder druk, bijvoorbeeld doordat de kwaliteit van de woningvoorraad achterblijft of doordat voorzieningen verdwijnen. In onze (werk)regio speelt dat op meer plaatsen dan in de rest van Nederland. Weusthuis en Partners heeft zich daarom de afgelopen jaren vastgebeten in de woon- en leefbaarheid van onze regio.
Het aanpakken van de leefbaarheidsproblematiek vraagt namelijk om een nieuwe manier van denken. De maatschappelijke investeringen die nodig zijn, worden niet meer gedekt door opbrengsten uit bijvoorbeeld de woningverkoop. Dit vraagt om actie. Vanuit ons bureau zijn we betrokken bij het in beeld brengen van de opgaven op het gebied van wonen en voorzieningen, het bij elkaar brengen van partijen en het opstellen van langetermijnvisies.
Een langetermijnvisie vinden wij een belangrijke basis om keuzes in het heden te kunnen maken. Dat begint met de vraag wat leefbaarheid is. Met andere woorden: wat is er nodig om prettig te kunnen wonen en leven in een dorp of buurt? Vaak maken we dit bespreekbaar en overzichtelijk aan de hand van onze leefbaarheidspiramide. Met gebruik van deze piramide worden discussies gevoerd over lokaal belangrijke zaken (zoals een prettige woonomgeving en kwalitatief goede woningen) en over zaken die wellicht niet in ieder dorp of buurt aanwezig hoeven te zijn (zoals basisscholen en winkels in de ‘middenlaag’ en ziekenhuizen in de ‘toplaag’).
Alle lagen in de leefbaarheidspiramide dragen op hun eigen wijze bij aan de leefbaarheid. Een integrale aanpak moet zorgen voor verbinding van deze drie lagen. Gebleken is dat voorzieningen niet altijd dichtbij boven te zijn, zolang ze maar goed bereikbaar zijn en de kwaliteit goed is. Sturing door de overheid (top-down) is nodig om hierin duidelijke keuzes te maken (langetermijnvisie). Dat moet echter niet betekenen dat de opwaartse beweging (bottom-up) in de piramide wordt tegengewerkt. De aanpak dient daarom integraal te zijn met een goede mix van top-down sturen en ruimte voor initiatieven van onderop. Alleen dan kan de regio leefbaar worden gehouden.
Bij de thema’s wonen, voorzieningen en leefbaarheid zijn veel partijen in het maatschappelijk middenveld betrokken. Het is van belang het proces samen met hen te doorlopen. Alleen dan ontstaat draagvlak voor de langetermijnvisie en het faciliteren van initiatieven van onderop. Partijen in dit middenveld hebben elk hun eigen agenda. Het is dan ook een primaire procesopgave om alle partijen op één lijn te krijgen; een belangrijke eerste stap om te komen tot een effectieve aanpak van de leefbaarheidsproblematiek.
Er moet een nieuwe synergie tussen de partijen ontstaan. Vanuit dat vertrekpunt wordt samengewerkt aan visievorming. Daarbij worden partijen gestimuleerd elkaar op te zoeken. Door het samen formuleren van een koers worden de investeringen van al die verschillende partijen op elkaar gestemd en wordt op een efficiënte wijze geïnvesteerd.
De tendens van concentratie van voorzieningen zorgt vaak voor pijnlijke keuzes; in welk dorp wordt ingezet op behoud van de voorzieningenstructuur en in welk dorp gaat de school sluiten? Ook hier levert samenwerking meerwaarde op: als de school in een dorp gaat sluiten, kan dit gebouw dan door een zorginstelling worden gebruikt?
